براى ارزشيابى آزمون غربالگرى اندازه‌گيرى‌هاى زير به‌کار مى‌رود:
| a / (a+c) × 100 = حساسيت |
| d / (b+d) × 100 = ويژگى |
| a / (a+b) × 100 = ارزش اخبارى آزمون مثبت |
| d / (c+d) × 100 = ارزش اخبارى آزمون منفى |
| c / (a+c) × 100 = درصد منفى‌هاى کاذب |
| b / (b+d) × 100 = درصد مثبت‌هاى کاذب |
| جدول نتيجه تست غربالگرى به‌وسيله تشخيص قطعى |
| نتيجه آزمون غربالگرى | تشخيص | جمع | |||||||||
| بيمار | سالم | ||||||||||
| مثبت |
۴۰
(a)
|
۲۰
(b)
|
۶۰
(a+b)
|
||||||||
| منفى |
۱۰۰
(c)
|
۹۸۴۰
(d)
|
۹۹۴۰
(c+d)
|
||||||||
| جمع | ۱۴۰
(a+c)
|
۹۸۶۰
(b+d)
|
۱۰/۰۰۰
(a+b+c+d)
|
اگر دوباره جدول (نتيجه آزمون غربالگرى به‌وسيله تشخيص قطعي) را با مقدارهاى فرضى و محاسباتى که در بالا گفته شد بنويسيم به جدول (نتيجه تست غربالگرى به‌وسيله تشخيص قطعي) تبديل خواهد شد.
| حساسيت = | (۴۰ / ۱۴۰) × ۱۰۰ = %۲۸/۵۷ | (مثبت حقيقى) | |
| ويژگى = | (۹۸۴۰ / ۹۴۶۹) × ۱۰۰ = %۹۹/۷۹ | (مثبت حقيقى) | |
| منفى کاذب = | (۱۰۰ / ۱۴۰) × ۱۰۰ = %۷۱/۴ | ||
| مثبت کاذب = | (۲۰ / ۹۸۶۰) × ۱۰۰ = %۰/۲ | ||
| ارزش اخبارى آزمون مثبت = | (۴۰ / ۶۰) × ۱۰۰ = %۶۶/۶۶ | ||
| ارزش اخبارى آزمون منفى = | (۹۸۴۰ / ۹۹۴۰) × ۱۰۰ = %۹۸/۹ |
| حساسيت (Sensitivity) |
اصطلاح حساسيت توسط Yerushalmy، در دهه ۱۹۴۰ و به‌عنوان شاخص آمارى براى بررسى درستى تشخيص، به‌وجود آمد. حساسيت چنين تعريف مى‌شود: توانائى يک آزمون در تشخيص درست همه کسانى که بيمار هستند يعنى مثبت‌هاى حقيقي. حساسيت ۹۰ درصد يعنى ۹۰ درصد کسانى که توسط آزمايش غربال مى‌شوند \'مثبت حقيقي\' خواهند بود و بقيه يعنى ۱۰ درصد باقى مانده نتيجهٔ \'منفى کاذب\' خواهند داشت.
| ويژگى (Specificity) |
ويژگى چنينى تعريف مى‌شود: توانائى آزمون براى تشخيص درست همه کسانى که بيمار نيستند، يعنى منفى‌هاى حقيقي. ويژگى ۹۰% يعنى ۹۰ درصد کسانى که بيمار نيستند نتيجه \'منفى حقيقي\' خواهند داشت و ۱۰ درصد باقى‌مانده که سالم هستند و آزمايش مى‌شوند به غلط به‌عنوان \'بيمار\' طبقه‌بندى مى‌گردند.براى نشان دادن مطالب، اجازه دهيد حساسيت و ويژگى نوار مغز (EEG) و توموگرافى کامپيوترى آکسيال (CAT) را در تشخيص تومورهاى مغز با هم مقايسه کنيم.در جدول (تشخيص تومورهاى مغزى به‌وسيله EEG) و (تشخيص تومورهاى مغزى به‌وسيله توموگرافى کامپيوترى آکسيال) نشان داده شده است که آزمون غربالگرى CAT از EEG هم حساسيت بيشتر و هم ويژگى بالاترى در تشخيص تومورهاى مغز دارد.در آزمون‌هاى تشخيصى که نتايج کمى دارند (مثل فشارخون، قندخون) وضعيت متفاوت است. در اين آزمون‌ها ممکن است توزيع صفت مورد اندازه‌گيرى در افراد بيمار و غيربيمار، داراى هم‌پوشانى (overlapping) باشد. مثبت‌هاى کاذب و منفى‌هاى کاذب مناطق هم‌پوشانى را شامل مى‌شوند. وقتى توزيع‌ها روى هم مى‌افتند، نمى‌توان به‌درستى افرادى را که در اين منطقه قرار دارند فقط با آزمون غربالگرى در گروه بيمار يا غيربيمار تقسيم‌بندى کرد.
| جدول تشخيص تومورهاى مغزى به‌وسيله EEG |
| نتايج حاصل از EEG | تومورهاى مغزى | |||||||
| وجود دارد | وجود ندارد | |||||||
| مثبت | ۳۶ | ۵۴،۰۰۰ | ||||||
| منفى | (۴۰÷۴) | (۳۶۰۰۰۰÷۳۰۶۰۰۰) |
| (حساسيت = 90% = 100 × (40 /36 |
| (ويژگى = 85% = 100 × (360000 / 306000 |
| جدول تشخيص تومورهاى مغزى به‌وسيله توموگرافى کامپيوترى آکسيال |
| نتايج حاصل از CAT | تومورهاى مغزى | |||||||
| وجود دارد | وجود ندارد | |||||||
| مثبت | ۳۹ | ۱۸،۰۰۰ | ||||||
| منفى | (۴۰÷۱) | (۳۶۰۰۰۰÷۳۴۲۰۰۰) |
| (حساسيت = 97.5% = 100 × (40/ 39 |
| (ويژگى = 95% = 100 × (360000 / 342000 |
براى مثال، وقتى توزيع‌ها روى هم مى‌افتند، نمى‌توان به‌درستى افراد را که در اين منطقه قرار دارند فقط با آزمون غربالگرى در گروه بيمار يا غيربيمار تقسيم‌بندى کرد.براى مثال، اگر تصميم بگيريم که ميزان قند ۱۸۰ ميلى‌گرم در ۱۰۰ ميلى‌ليتر خون را، بعد از غذا، به‌عنوان شاخص مقدار قند، براى تشخيص ديابت، در نظر بگيريم، حساسيت و ويژگى به‌ترتيب ۵۰ و ۸/۹۹ خواهند بود. به‌عبارت ديگر حساسيت پائين است اما ويژگى بالا است. در جدول (حساسيت و ويژگى آزمايش قندخون دو ساعت بعد از خوردن غذا در ۷۰ بيمار حقيقى ديابت و ۵۱۰ فردى که يقيناً ديابت ندارند، در سطوح مختلف قندخون) همچنين نشان داده شده است که حساسيت و ويژگى با هم، نسبت عکس دارند. يعنى حساسيت فقط به خرج کاهش ويژگي، بالا مى‌رود و برعکس. آزمون ايده‌آل غربالگرى بايد حساسيت و ويژگى ۱۰۰ درصد داشته باشد ولى در عمل چنين چيزى به‌ندرت اتفاق مى‌افتد.
| جدول حساسيت و ويژگى آزمايش قندخون دو ساعت بعد از خوردن غذا در ۷۰ بيمار حقيقى ديابت و ۵۱۰ فردى که يقيناً ديابت ندارند، در سطوح مختلف قندخون |
|
سطح قند خون
(ميلى‌گرم در صد ميلى‌ليتر خون)
|
حساسيت | ويژگى | ||||||
| ۸۰ | ۱۰۰ | ۱/۲ | ||||||
| ۹۰ | ۹۸/۶ | ۷/۳ | ||||||
| ۱۰۰ | ۹۷/۱ | ۱۰۰ | ||||||
| ۱۱۰ | ۹۲/۹ | ۴۸/۴ | ||||||
| ۱۲۰ | ۸۸/۶ | ۶۸/۲ | ||||||
| ۱۳۰ | ۸۱/۴ | ۸۲/۴ | ||||||
| ۱۴۰ | ۷۴/۳ | ۹۱/۲ | ||||||
| ۱۵۰ | ۶۴/۳ | ۹۶/۱ | ||||||
| ۱۶۰ | ۵۵/۷ | ۹۸/۶ | ||||||
| ۱۷۰ | ۵۲/۹ | ۹۹/۶ | ||||||
| ۱۸۰ | ۵۰ | ۹۹/۸ | ||||||
| ۱۹۰ | ۴۴/۳ | ۹۹/۸ | ||||||
| ۲۰۰ | ۳۷/۱ | ۱۰۰ |
منبع:http://vista.ir/content/33540/%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C-(Specificity)/
مقدمه ایبر نانوفناوری پزشکی